ΔΕΠΥ & Αυτοτραυματισμοί: ο υψηλός κίνδυνος Αυτοτραυματισμών σε εφήβους και νέους

Ο αυτοτραυματισμός (ΑΤ) συχνά σχετίζεται με προσπάθειες ανακούφισης από το άγχος και παρατηρείται συχνά σε άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Ιστορικά, υπήρχε η γενική πεποίθηση ότι αυτοτραυματικές συμπεριφορές εμφανίζονταν κυρίως σε αυτιστικά παιδιά με νοητική αναπηρία και όχι σε διανοητικά ικανούς αυτιστικούς ενήλικες. Ωστόσο, ο αυτοτραυματισμός είναι ένα πολύπλοκο και πολυδιάστατο φαινόμενο, που συχνά εξυπηρετεί αλληλοεπικαλυπτόμενες λειτουργίες, όπως η διαχείριση συναισθηματικής φόρτισης και κρίσεων, η αυτοδιέγερση (stimming), η απόκριση σε αισθητηριακή υπερφόρτωση – ή συμβαίνει κατ’ επανάληψη σαν ελαφρός παρορμητικός τραυματισμός.

Ωστόσο, όταν πρόκειται για τη ΔΕΠΥ και τον αυτοτραυματισμό, η κλινική συζήτηση και βιβλιογραφία είναι ακόμα περιορισμένες. Οι περιορισμένες υπάρχουσες έρευνες έχουν δείξει σημαντική σύνδεση μεταξύ ΔΕΠΥ και αυτοτραυματισμών, υπογραμμίζοντας τη σημασία του προληπτικού ελέγχου για πιθανή υποκείμενη ΔΕΠΥ, ιδιαίτερα για κορίτσια που προσέρχονται στα επείγοντα λόγω αυτοτραυματισμού,.

Αν και έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στα κορίτσια, η κλινική μας εμπειρία δείχνει ότι και τα αγόρια με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν αυτοτραυματικές συμπεριφορές. Ωστόσο, συχνά είναι πιο διστακτικά να τις αποκαλύψουν, λόγω του στίγματος γύρω από την ανδρική ευαλωτότητα.

Μια πρόσφατη αυστραλιανή μελέτη από τους Goh και συν. (2024) διαπίστωσε ότι τα αγόρια με ΔΕΠΥ διατρέχουν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικής συμπεριφοράς σε σύγκριση με τα κορίτσια, αποκαλύπτοντας σημαντική διαφορά μεταξύ των φύλων. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι η διάγνωση ΔΕΠΥ γύρω στην ηλικία των 10 σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονικών σκέψεων, σχεδίων και αποπειρών έως την ηλικία των 14. Αυτή η σχέση μεσολαβείται εν μέρει από την εμφάνιση κατάθλιψης ή σχολικού εκφοβισμού στην ηλικία των 12, υποδεικνύοντας κρίσιμους στόχους για έγκαιρη παρέμβαση.

Οι συστάσεις μας

Έλεγχος για ΔΕΠΥ σε εφήβους με Αυτοτραυματισμό

Οι κλινικοί επαγγελματίες θα πρέπει να ελέγχουν ενεργά για ΔΕΠΥ εφήβους που παρουσιάζουν αυτοτραυματικές συμπεριφορές — ιδίως όταν παρατηρούνται παρορμητικότητα, συναισθηματική απορρύθμιση ή χρόνιες δυσκολίες στις σχέσεις με συνομηλίκους. Τα κορίτσια μπορεί να μην διαγιγνώσκονται επαρκώς λόγω λιγότερο εμφανούς υπερκινητικότητας και περισσότερων εσωτερικευμένων συμπτωμάτων, ενώ τα αγόρια μπορεί να μην αναφέρουν συμπτώματα λόγω του κοινωνικού στίγματος.

Αξιολόγηση πέρα από την προσοχή και τη συγκέντρωση

Έλεγχος για ΔΕΠΥ σε εφήβους με Αυτοτραυματισμό

Η διαγνωστική αξιολόγηση της ΔΕΠΥ θα πρέπει να ξεπερνά τα βασικά συμπτώματα της απροσεξίας και της υπερκινητικότητας. Πολλοί έφηβοι με ΔΕΠΥ εμφανίζουν επίσης συναισθηματική απορρύθμιση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, υπερευαισθησία στην απόρριψη και συνυπάρχουσα κατάθλιψη ή άγχος — όλα εκ των οποίων μπορεί να συμβάλλουν στον αυτοτραυματισμό. Ο έλεγχος για συναισθηματικά συμπτώματα, ιστορικό τραύματος και εμπειρίες εκφοβισμού είναι απαραίτητος κατά την αξιολόγηση της ΔΕΠΥ.

Υποστήριξη κατά τη μετάβαση στην ενηλικίωση

Οι νέοι ενήλικες με ΔΕΠΥ είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτοτραυματική συμπεριφορά κατά τη μετάβαση από την εφηβεία στην ανεξαρτησία. Αυτή η περίοδος συχνά συνοδεύεται από αυξημένες απαιτήσεις σε επιτελικές λειτουργίες, από απώλεια της δόμησης και υποστήριξης από το σπίτι και το σχολείο, και έντονο συναισθηματικό και κοινωνικό στρες. Οι κλινικοί επαγγελματίες πρέπει να παραμένουν σε επαγρύπνηση για αδιάγνωστη ή ανεπαρκώς αντιμετωπιζόμενη ΔΕΠΥ σε νέους ενήλικες που παρουσιάζουν αυτοτραυματισμό — ειδικά σε όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εργασία, τις σπουδές ή τις σχέσεις. Προληπτικός έλεγχος, συνεχιζόμενη ψυχολογική υποστήριξη και στοχευμένες παρεμβάσεις που ενισχύουν τη συναισθηματική ρύθμιση και τις δεξιότητες ζωής, είναι κρίσιμης σημασίας κατά τη διάρκεια αυτής της αναπτυξιακής φάσης.

Ενδεικτικές Αναφορές

Allely, C.S. The association of ADHD symptoms to self-harm behaviours: a systematic PRISMA review. BMC Psychiatry 14, 133 (2014). https://doi.org/10.1186/1471-244X-14-133

Lin, P.-I., Wu, W. T., Azasu, E. K., & Wong, T. Y. (2024). Pathway from attention‑deficit/hyperactivity disorder to suicide/self‑harm. Psychiatry Research, 337, Article 115936. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2024.11593

Marsden, S. J., Eastham, R., & Kaley, A. (2025). (Re)thinking about self-harm and autism: Findings from an online qualitative study on self-harm in autistic adults. Autism : the international journal of research and practice, 29(1), 247–258. https://doi.org/10.1177/13623613241271931

O'Grady, S. M., & Hinshaw, S. P. (2021). Long-term outcomes of females with attention-deficit hyperactivity disorder: increased risk for self-harm. The British journal of psychiatry : the journal of mental science, 218(1), 4–6. https://doi.org/10.1192/bjp.2020.153

Ward, J. H., & Curran, S. (2021). Self-harm as the first presentation of attention deficit hyperactivity disorder in adolescents. Child and Adolescent Mental Health, 26(3), 269–270. https://doi.org/10.1111/camh.12471