Από το DSM-IV στο DSM-5:Τι άλλαξε στη διάγνωση του αυτισμού;

Από το 2013, η διάγνωση του αυτισμού έχει αλλάξει σημαντικά με την υιοθέτηση του DSM-5. Η παλιά κατηγορία των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών αντικαταστάθηκε από τη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ASD), ενοποιώντας διαγνώσεις όπως ο αυτισμός, το σύνδρομο Asperger και η ΔΑΔ-ΜΠΑ.

Τα διαγνωστικά κριτήρια μειώθηκαν από τρεις σε δύο βασικές κατηγορίες:

1. Ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση

2. Περιορισμένα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων ή δραστηριοτήτων

Τι σημαίνει αυτή η αλλαγή στην πράξη;

Η διάγνωση πλέον παρέχεται με διευκρινίσεις (specifiers) αντί για ξεχωριστές υποκατηγορίες, επιτρέποντας την περιγραφή του μοναδικού προφίλ κάθε ατόμου, π.χ.:

• Το επίπεδο στήριξης που χρειάζεται (επίπεδα 1-3)

• Παρουσία ή απουσία γλωσσικών και/ή νοητικών δυσκολιών

• Ιστορικό παλινδρόμησης

• Συνοδές ιατρικές ή ψυχιατρικές καταστάσεις

Η προσέγγιση αυτή αναγνωρίζει τον αυτισμό ως φάσμα με ποικιλομορφία στην έκφρασή του. Η διάγνωση γίνεται ταυτόχρονα πιο ευέλικτη και πιο δομημένη, διευκολύνοντας την ακριβέστερη αξιολόγηση των αναγκών για στήριξη.

Υπάρχει όμως και μια πρόκληση...

Η ευρύτερη και πιο ευέλικτη διαγνωστική προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιάγνωση, όταν τα κριτήρια εφαρμόζονται χωρίς επαρκή κλινική εκτίμηση των αναγκών για στήριξη και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ευρύτερο πλαίσιο της ζωής του ατόμου.

Τι διαφορά υπάρχει με τον όρο "neurodivergent" ή “neurodiverse”;

Ο όρος neurodivergent (νευροδιαφορετικός/-ή/-ό) δεν είναι διαγνωστικός όρος. Είναι κοινωνικός και περιγραφικός και χρησιμοποιείται για να αναγνωρίσει διαφορετικές νευροαναπτυξιακές πορείες — όπως ο αυτισμός, η ΔΕΠΥ ή η δυσλεξία — χωρίς να τις αντιμετωπίζει ως παθολογικές.

Αντίθετα, η διάγνωση αυτισμού στο DSM-5 αφορά διάγνωση παθολογίας, που χρησιμοποιείται για πρόσβαση σε υποστήριξη, παρεμβάσεις και άλλα δικαιώματα.

 Συμπερασματικά:Όλα τα άτομα με διάγνωση αυτισμού είναι νευροδιαφορετικά. Όμως, όχι όλα τα νευροδιαφορετικά άτομα έχουν ή χρειάζονται διάγνωση.

Πού "τραβάμε τη γραμμή";

 Διαγνωστικό/κλινικό επίπεδο:Απαιτείται η ύπαρξη λειτουργικών δυσκολιών στην καθημερινή ζωή (π.χ. κοινωνικές σχέσεις, εργασία, ανεξάρτητη διαβίωση) ώστε να δικαιολογείται μια διάγνωση και η ανάγκη συστηματικής στήριξης.

 Περιγραφικό/ταυτοτικό επίπεδο (νευροδιαφορετικότητα):Μπορεί κάποιος να έχει νευροαναπτυξιακές διαφορές χωρίς να πληροί τα κλινικά κριτήρια ή να χρειάζεται παρέμβαση. Αυτός ο όρος σέβεται την ποικιλομορφία χωρίς να προϋποθέτει «παθολογία».

 Άρα, η διαγνωστική γραμμή δεν βασίζεται απλώς στη διαφορά, αλλά στο αν αυτή η διαφορά προκαλεί σοβαρή δυσκολία στη ζωή του ατόμου (κοινωνικο-συναισθηματική αναπηρία).

Για επαγγελματίες υγείας, εκπαιδευτικούς και φροντιστές, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αυτές τις διακρίσεις. Μας βοηθούν να προσεγγίζουμε κάθε άτομο με σεβασμό στη μοναδικότητά του και να προσφέρουμε στήριξη που είναι ουσιαστική, όχι στιγματιστική.