FBA: Η Λειτουργική Αξιολόγηση Συμπεριφοράς είναι μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων για να αντιμετωπίσουμε κάποια προβληματική συμπεριφορά. Περιέχει τεχνικές και στρατηγικές που εντοπίζουν το νόημα μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς και βοηθούν τη θεραπευτική ομάδα να επιλέξει τις παρεμβάσεις που θα αντιμετωπίσουν πιο άμεσα την προβληματική συμπεριφορά. Γι’ αυτό η FBA είναι τμήμα του σχεδιασμού, της αναθεώρησης και της αλλαγής (αν χρειάζεται) του προγράμματος ενός μαθητή.

Η λειτουργική αξιολόγηση εντοπίζει τους πιθανούς παράγοντες (προσωπικούς, κοινωνικούς, συναισθηματικούς, γνωστικούς, περιβαλλοντικούς) που συνδέονται με την εμφάνιση ή την μη εμφάνιση της προβληματικής συμπεριφοράς. Έτσι κατανοούμε καλύτερα τους σκοπούς ή το νόημα, την λειτουργία αυτής της συμπεριφοράς. Τα πλάνα παρέμβασης στη συμπεριφορά που στηρίζονται σ’ αυτή την κατανόηση («γιατί συμπεριφέρεται έτσι ο μαθητής μας;») είναι τότε πολύ χρήσιμα για την αντιμετώπιση πολλών και διαφόρων ανεπιθύμητων συμπεριφορών.


FA– Functional(experimental) analysis
Μετά από μια αξιολόγηση συμπεριφοράς FBA, αν δούμε πως δεν μπορούμε να βρούμε το «γιατί» συμβαίνει η ανεπιθύμητη συμπεριφορά και ποια είναι η λειτουργία της, ή αν τα πλάνα παρέμβασης που έχουμε εφαρμόσει αποτύχουν, τότε προχωράμε σε πιο εξειδικευμένη και πειραματική ανάλυση, όπου εμείς ελέγχουμε τα ερεθίσματα που δίνονται για να προκληθούν συμπεριφορές. Επειδή η τεχνική αυτή απαιτεί εξαιρετική εμπειρία, εφαρμόζεται κυρίως από πιστοποιημένους Αναλυτές της Συμπεριφοράς (BCBA).

Σε μια Λειτουργική Ανάλυση τα προγενόμενα και τις συνέπειες τα διαχωρίζουμε έτσι, ώστε να φανεί η ξεχωριστή επίδρασή τους στη συμπεριφορά που μας ενδιαφέρει. Αυτός ο διαχωρισμός λέγεται και «συνθετικός», διότι δεν τον κάνουμε μέσα στο φυσικό περιβάλλον (είναι δηλαδή τεχνητός), αλλά οι έρευνες έχουν δείξει ότι η λειτουργική ανάλυση στο φυσικό περιβάλλον δίνει παρόμοια (ή καλύτερα) αποτελέσματα. Πολλοί ερευνητές τάσσονται υπέρ της λειτουργικής ανάλυσης και απορρίπτουν την λειτουργική αξιολόγηση (βλ. σε άλλη σελίδα μας), αλλά η λειτουργική ανάλυση απαιτεί έναν έμπειρο και εξειδικευμένο αναλυτή.


Γιατί να κάνουμε μια αξιολόγηση FBA ή FA; Τι είναι τα PBSP;
Αν δεν λάβουμε υπόψη μας στο εξατομικευμένο πρόγραμμα ενός παιδιού ή ενήλικα τα συμπεράσματά μας από μια αξιολόγηση FBA ή FA, τότε είναι πολύ πιθανό να εξακολουθούν να επιμένουν στον χρόνο τα προβλήματα συμπεριφοράς και να αντιμετωπίζουμε μόνο πυροσβεστικά (reactively) τις συμπεριφορές, συνήθως περιορίζοντας το παιδί με τα χέρια μας (restrictively) εκείνη τη στιγμή.

Σήμερα προτιμάμε προγράμματα με προσήλωση στη σύγχρονη Θετική προσέγγιση (PBSP: Positive Behavior Support Programs) που δεν χρησιμοποιούν τιμωρίες και περιορισμούς.Είτε μέσω FBAείτε μέσω FA, σχεδιάζουμε και  παρεμβαίνουμε στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές και χτίζουμε εξατομικευμένα και πάντοτε εντατικά προγράμματα στο σπίτι, στην κοινότητα και στο Κέντρο, με προσήλωση στη σύγχρονη Θετική προσέγγιση.