ABA
Η παρέμβαση στη συμπεριφορά εφαρμόζει τις αρχές της μάθησης, δηλαδή τις αρχές της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς (ΑΒΑ), για να πετύχουμε αλλαγές σε συμπεριφορές που είναι κοινωνικά σημαντικές.
Α. Διδάσκουμε πολλές προσαρμοστικές συμπεριφορές, όπως επικοινωνία, σχολικές και κοινωνικές δεξιότητες, παιχνίδι, ή/και
Β. Αντιμετωπίζουμε προβληματικές συμπεριφορές (αυτοτραυματισμοί, στερεοτυπικές κινήσεις, επιθετικότητα, άλλες υπερβολικές ή αποκλίνουσες συμπεριφορές).
Η σύγχρονη συμπεριφοριστική θεωρία της μάθησης (συντελεστική μάθηση) χρησιμοποιείται από την ΑΒΑ για να τροποποιούμε συμπεριφορές, να μαθαίνουμε νέες, να καταργούμε παλιές. Οι αναλυτές συμπεριφοράς αποφεύγουν τις θεωρητικές υποθέσεις για τα αίτια μιας συμπεριφοράς και εστιάζουν στην παρατηρήσιμη σχέση μεταξύ μιας συμπεριφοράς και του περιβάλλοντος (αυτό ονομάζεται λειτουργική αξιολόγηση), ώστε με διάφορες μεθόδους να αλλάξουν αυτή τη συμπεριφορά. Η ΑΒΑ στηρίζεται σε έρευνες εδώ και πάνω από 50 χρόνια.
Οι αρχές της ΑΒΑ έχουν τεκμηριωθεί ερευνητικά. Αυτό σημαίνει πως οι αρχές της συντελεστικής μάθησης αποτελούν σήμερα επιστήμη, και έχουν χρησιμοποιηθεί για να φτιαχτεί ένα πλήθος θεραπευτικών εφαρμογών.Στον χώρο της ειδικής εκπαίδευσης η ΑΒΑ είναι πλέον η επικρατούσα μέθοδος.
Μερικές από τις τεκμηριωμένες τεχνικές και πακέτα που χρησιμοποιούμε στον αυτισμό είναι οι παρακάτω:
Discrete Trial Training /DTI (γνωστόκαιως μέθοδος Lovaas)
Discrete Trial Training (DTT). OIvarLovaas, καθηγητής στο UCLA, υποστήριζε επίμονα τη χρήση των δοκιμασιών διάκρισης για παιδιά με αυτισμό. Το παιδί αντιδρά σ’ ένα διακριτικό ερέθισμα που του δίνουμε, κι έτσι ανταμείβεται από μας. Η DTTσυχνά χρησιμοποιείται μαζί με τεχνικές, όπως η σταδιακή διαμόρφωση, η αλάθητη μάθηση, το μοντέλο, διάφορα είδη βοήθειας (prompting), το κοίταγμα στο πρόσωπο, τεχνικές διόρθωσης, ενίσχυση για την απόκτηση δεξιοτήτων. Ταιριάζει πολύ για δεξιότητες που θέλουμε να διδάξουμε σε μικρά βήματα κατ’ επανάληψη. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι η DTTείναι πολύ ισχυρή όταν διδάσκουμε γλώσσα, κίνηση, μίμηση, παιχνίδι, συναισθηματική έκφραση, σχολικές δεξιότητες, μείωση επιθετικών και αυτο-ερεθιστικών συμπεριφορών. Συνιστάται πρόγραμμα 25-40 ωρών εβδομαδιαία, πράγμα που το κάνει πολύ ακριβό. Επίσης απαιτείται ειδικά εκπαιδευμένος θεραπευτής. Η παρέμβαση αυτή ταιριάζει σε όλες τις ηλικίες ανεξαρτήτως νοητικού δυναμικού.
Functional Communication Training (DRA)
Functional Communication Training (FCT). Η μέθοδος αυτή αντικαθιστά μια απρόσφορη ή διασπαστική συμπεριφορά με μια περισσότερο πρόσφορη και αποτελεσματική επικοινωνία. Αρχικά εντοπίζουμε την επικοινωνιακή «λειτουργία» της διαταρακτικής συμπεριφοράς με τη βοήθεια λειτουργικής ανάλυσης (βλ. σε άλλη σελίδα). Κατόπιν διδάσκουμε στη θέση της μια κοινωνικά πρόσφορη συμπεριφορά. Η ερευνητική βάση της FCT (κυρίως με σχεδιασμό μονών υποκειμένων) είναι πολύ ισχυρή και έχει αποδείξει ότι μειώνει σημαντικά τις προβληματικές συμπεριφορές και αυξάνει την επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Είναι πολύ αποτελεσματική με μικρά παιδιά που έχουν σοβαρά θέματα γλώσσας και νόησης, αλλά χρησιμοποιείται και με άτομα κάθε ηλικίας. Μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα δραστική μέθοδος όταν εκπαιδεύονται κάθε βδομάδα οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους.
PivotalResponseTraining
Το PRTσαν μέθοδος εφαρμόζει συστηματικά τις επιστημονικές αρχές της ΑΒΑ στην διδασκαλία μαθητών με αυτισμό (ΔΑΦ). Η PRTεκπαιδεύει τον μαθητή να αποκτά πρωτοβουλίες και ενδιαφέροντα, γι’ αυτό είναι αποτελεσματική στην ανάπτυξη της γλώσσας, της επικοινωνίας, του παιχνιδιού και της κοινωνικοποίησης. Στηρίζεται σε 4 μεταβλητές της μάθησης: το κίνητρο, την αντίδραση σε πολλαπλά σημάδια του περιβάλλοντος, την αυτοδιαχείριση, την έναρξη δράσης (self-initiations). Αυτές οι ικανότητες θεωρούνται κεντρικές (pivotal) διότι αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο οι μαθητές μας μπορούν να βελτιώνονται σε πολλούς άλλους τομείς και να γενικεύουν τις δεξιότητές τους. Ένα πακέτο τεχνικών PRTυπάρχει σήμερα σε όλα τα διεθνώς γνωστά μοντέλα εντατικής πρώιμης παρέμβασης.
Antecedent-basedInterventions(ABI)
Οι εμπροσθοβαρείς παρεμβάσεις αποτελούν τεχνικές διδασκαλίας για την πρόληψη δυσλειτουργικών συμπεριφορών, προτού αυτές εμφανιστούν και αναγκαστούμε να ασχοληθούμε μαζί τους πυροσβεστικά! Ερευνητικά έγκυρες παρεμβάσεις είναι: η μη άμεση-συναφής ενίσχυση (non-contingentreinforcement), η προσφορά επιλογής, το συμπεριφορικό momentum, η εμφάνιση σημαδιών και η προσφορά βοήθειας (prompting), η τροποποίηση των απαιτήσεων έργου, η αλάθητη μάθηση, η χρονοκαθυστέρηση και η προετοιμασία (priming). Οι παρεμβάσεις αυτές χρησιμοποιούνται σε κάθε ηλικία και νοητικό δυναμικό.
Άλλες στρατηγικές ABA.Υπάρχει μεγάλη ποικιλία τεχνικών με σημαντική ερευνητική βάση, γι’ αυτό τα οργανωμένα προγράμματα παρέμβασης χρησιμοποιούν πακέτα τέτοιων τεκμηριωμένων στρατηγικών. Παραδείγματα: παροχή βοήθειας (prompting), χρονοκαθυστέρηση, ενίσχυση, εξάλειψη (extinction), ανάλυση έργου, διακοπή ή ανακατεύθυνση αντίδρασης, διαφορική ενίσχυση.
Α. Διδάσκουμε πολλές προσαρμοστικές συμπεριφορές, όπως επικοινωνία, σχολικές και κοινωνικές δεξιότητες, παιχνίδι, ή/και
Β. Αντιμετωπίζουμε προβληματικές συμπεριφορές (αυτοτραυματισμοί, στερεοτυπικές κινήσεις, επιθετικότητα, άλλες υπερβολικές ή αποκλίνουσες συμπεριφορές).
Η σύγχρονη συμπεριφοριστική θεωρία της μάθησης (συντελεστική μάθηση) χρησιμοποιείται από την ΑΒΑ για να τροποποιούμε συμπεριφορές, να μαθαίνουμε νέες, να καταργούμε παλιές. Οι αναλυτές συμπεριφοράς αποφεύγουν τις θεωρητικές υποθέσεις για τα αίτια μιας συμπεριφοράς και εστιάζουν στην παρατηρήσιμη σχέση μεταξύ μιας συμπεριφοράς και του περιβάλλοντος (αυτό ονομάζεται λειτουργική αξιολόγηση), ώστε με διάφορες μεθόδους να αλλάξουν αυτή τη συμπεριφορά. Η ΑΒΑ στηρίζεται σε έρευνες εδώ και πάνω από 50 χρόνια.
Οι αρχές της ΑΒΑ έχουν τεκμηριωθεί ερευνητικά. Αυτό σημαίνει πως οι αρχές της συντελεστικής μάθησης αποτελούν σήμερα επιστήμη, και έχουν χρησιμοποιηθεί για να φτιαχτεί ένα πλήθος θεραπευτικών εφαρμογών.Στον χώρο της ειδικής εκπαίδευσης η ΑΒΑ είναι πλέον η επικρατούσα μέθοδος.
Μερικές από τις τεκμηριωμένες τεχνικές και πακέτα που χρησιμοποιούμε στον αυτισμό είναι οι παρακάτω:
Discrete Trial Training /DTI (γνωστόκαιως μέθοδος Lovaas)
Discrete Trial Training (DTT). OIvarLovaas, καθηγητής στο UCLA, υποστήριζε επίμονα τη χρήση των δοκιμασιών διάκρισης για παιδιά με αυτισμό. Το παιδί αντιδρά σ’ ένα διακριτικό ερέθισμα που του δίνουμε, κι έτσι ανταμείβεται από μας. Η DTTσυχνά χρησιμοποιείται μαζί με τεχνικές, όπως η σταδιακή διαμόρφωση, η αλάθητη μάθηση, το μοντέλο, διάφορα είδη βοήθειας (prompting), το κοίταγμα στο πρόσωπο, τεχνικές διόρθωσης, ενίσχυση για την απόκτηση δεξιοτήτων. Ταιριάζει πολύ για δεξιότητες που θέλουμε να διδάξουμε σε μικρά βήματα κατ’ επανάληψη. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι η DTTείναι πολύ ισχυρή όταν διδάσκουμε γλώσσα, κίνηση, μίμηση, παιχνίδι, συναισθηματική έκφραση, σχολικές δεξιότητες, μείωση επιθετικών και αυτο-ερεθιστικών συμπεριφορών. Συνιστάται πρόγραμμα 25-40 ωρών εβδομαδιαία, πράγμα που το κάνει πολύ ακριβό. Επίσης απαιτείται ειδικά εκπαιδευμένος θεραπευτής. Η παρέμβαση αυτή ταιριάζει σε όλες τις ηλικίες ανεξαρτήτως νοητικού δυναμικού.
Functional Communication Training (DRA)
Functional Communication Training (FCT). Η μέθοδος αυτή αντικαθιστά μια απρόσφορη ή διασπαστική συμπεριφορά με μια περισσότερο πρόσφορη και αποτελεσματική επικοινωνία. Αρχικά εντοπίζουμε την επικοινωνιακή «λειτουργία» της διαταρακτικής συμπεριφοράς με τη βοήθεια λειτουργικής ανάλυσης (βλ. σε άλλη σελίδα). Κατόπιν διδάσκουμε στη θέση της μια κοινωνικά πρόσφορη συμπεριφορά. Η ερευνητική βάση της FCT (κυρίως με σχεδιασμό μονών υποκειμένων) είναι πολύ ισχυρή και έχει αποδείξει ότι μειώνει σημαντικά τις προβληματικές συμπεριφορές και αυξάνει την επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Είναι πολύ αποτελεσματική με μικρά παιδιά που έχουν σοβαρά θέματα γλώσσας και νόησης, αλλά χρησιμοποιείται και με άτομα κάθε ηλικίας. Μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα δραστική μέθοδος όταν εκπαιδεύονται κάθε βδομάδα οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους.
PivotalResponseTraining
Το PRTσαν μέθοδος εφαρμόζει συστηματικά τις επιστημονικές αρχές της ΑΒΑ στην διδασκαλία μαθητών με αυτισμό (ΔΑΦ). Η PRTεκπαιδεύει τον μαθητή να αποκτά πρωτοβουλίες και ενδιαφέροντα, γι’ αυτό είναι αποτελεσματική στην ανάπτυξη της γλώσσας, της επικοινωνίας, του παιχνιδιού και της κοινωνικοποίησης. Στηρίζεται σε 4 μεταβλητές της μάθησης: το κίνητρο, την αντίδραση σε πολλαπλά σημάδια του περιβάλλοντος, την αυτοδιαχείριση, την έναρξη δράσης (self-initiations). Αυτές οι ικανότητες θεωρούνται κεντρικές (pivotal) διότι αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο οι μαθητές μας μπορούν να βελτιώνονται σε πολλούς άλλους τομείς και να γενικεύουν τις δεξιότητές τους. Ένα πακέτο τεχνικών PRTυπάρχει σήμερα σε όλα τα διεθνώς γνωστά μοντέλα εντατικής πρώιμης παρέμβασης.
Antecedent-basedInterventions(ABI)
Οι εμπροσθοβαρείς παρεμβάσεις αποτελούν τεχνικές διδασκαλίας για την πρόληψη δυσλειτουργικών συμπεριφορών, προτού αυτές εμφανιστούν και αναγκαστούμε να ασχοληθούμε μαζί τους πυροσβεστικά! Ερευνητικά έγκυρες παρεμβάσεις είναι: η μη άμεση-συναφής ενίσχυση (non-contingentreinforcement), η προσφορά επιλογής, το συμπεριφορικό momentum, η εμφάνιση σημαδιών και η προσφορά βοήθειας (prompting), η τροποποίηση των απαιτήσεων έργου, η αλάθητη μάθηση, η χρονοκαθυστέρηση και η προετοιμασία (priming). Οι παρεμβάσεις αυτές χρησιμοποιούνται σε κάθε ηλικία και νοητικό δυναμικό.
Άλλες στρατηγικές ABA.Υπάρχει μεγάλη ποικιλία τεχνικών με σημαντική ερευνητική βάση, γι’ αυτό τα οργανωμένα προγράμματα παρέμβασης χρησιμοποιούν πακέτα τέτοιων τεκμηριωμένων στρατηγικών. Παραδείγματα: παροχή βοήθειας (prompting), χρονοκαθυστέρηση, ενίσχυση, εξάλειψη (extinction), ανάλυση έργου, διακοπή ή ανακατεύθυνση αντίδρασης, διαφορική ενίσχυση.